Van wolf naar hond
Een uitgehongerde Wolf stierf van de honger toen hij een Hond tegen kwam. "Ah, neef," zei de Hond. "Jou onregelmatige leven zal je binnenkort de das omdoen. Waarom neem je niet een baan als de mijne, zodat je met regelmaat een goede maaltijd krijgt?"
"Daar zou ik niets op tegen hebben," zei de Wolf, "als er maar iemand was die mij wilde hebben."
"Ik kan dat zo voor jou regelen," zei de Hond, "kom met mij mee naar mijn baasje, dan kunnen we mijn werk delen."
En zo gingen de Wolf en de Hond samen op pad naar de het dorp. Op weg daar naar toe merkte de Wolf op dat de vacht rond de nek van de Hond erg versleten was, dus vroeg hij hem hoe dat zo gekomen is.
"Oh, dat is niets," zei de Hond. "Dat is slechts de plaats waar mijn riem zit des nachts om mij aan de keten te houden; het schuurt een beetje, maar daar raak je gauw genoeg gewend aan."
"Is dat wat het is?" zei de Wolf. "Nooit zal ik zo´n ketting dragen. Ik verhonger liever in vrijheid dan dat ik een goed doorvoedde slaaf ben."
Dit korte verhaal van Poul Anderson, geschreven in 1988, bevat een kern van waarheid en een goed moraal. Echter zitten er wat onwaarheden in ´De Hond en de Wolf´.
In het volgende stuk is informatie te vinden over hoe de gedomesticeerde hond, zoals wij die vandaag kennen, ontstaan is en zal duidelijk worden waarom het bovenstaande verhaaltje enkele onwaarheden bevat.
Honden zijn er in honderden soorten en maten. In verschillende kleuren, als langharen en kortharen. Er zijn honden zo klein als een konijn en honden zo groot als een schaap. Sommige honden zijn er speciaal voor de jacht, andere om vee te drijven of om het baasje gezelschap te houden.
Elk hondenras is speciaal gefokt om een bepaalde functie te vervullen, maar waar komt de gedomesticeerde hond en alle verscheidenheid in rassen eigenlijk vandaan?
Deze vraag kan beantwoord worden met een zeer technisch verhaal over diepgaande onderzoeken naar DNA en genetische mutaties, maar het is dan nog maar de vraag of het antwoord daar echt duidelijker op wordt.
Daarom wordt hier geprobeerd om de informatie zo simpel en duidelijk mogelijk te houden zodat iedereen het kan begrijpen.
De Wolf
Zoals de titel al duidelijk maakt is de hond ontstaan uit de wolf. De Grijze wolf (Canis lupus) om precies te zijn.
De wolf is eigenlijk een wilde hond en behoort tot de wetenschappelijke familie van de Canidae oftewel de hond achtigen. Bij deze familie horen ook de gedomesticeerde honden, coyotes, jakhalzen, vossen, dingos, enzovoort.
Hoewel er nog veel onduidelijkheden zijn over de ontwikkelingen die de wolf heeft ondergaan is wel duidelijk dat de eerste ´hond´ ongeveer 10.000 tot 12.000 jaar geleden ´geboren´ is.
De wolf is een groepsdier, een groep wolven wordt ook wel een roedel genoemd. Een roedel kan zo klein zijn als en een groep van 2 wolven en kan zo groot worden als een groep van 25 wolven. Gemiddeld bestaat een roedel uit ongeveer 12 wolven. De wolf is dus een zeer sociaal dier. Een roedel bestaat altijd uit een alpha wolf en een omega wolf. De alpha wolf is de leider van de roedel, dit kan zowel een mannetje als een vrouwtje zijn, maar over het algemeen zijn de vrouwtjes dominanter dan de mannetjes. Alle wolven in de roedel zijn onderdanig aan de alpha wolf en dat wordt ook van hen verwacht. Als zij zich niet overgeven aan de alpha wolf zullen zij gelijk bestraft worden met een waarschuwende beet.
De omega wolf is een echte ´underdog´. Dit is de wolf die het laagst staat in rangorde. Tussen de alpha en de omega wolf staan de andere wolven die onderling ook hun eigen positie in de rangorde hebben.
Wolven zijn geboren jagers. Ze jagen altijd in groepjes van ongeveer 3. Ze kunnen perfect samen werken en kunnen zo een dier doden dat velen malen groter is als zij zelf. De hele roedel kan hiervan mee eten.
12.000 jaar geleden leefden de mensen ook ongeveer zo. Ze leefden in stammen met verschillende families en de mannen gingen regelmatig in kleine groepjes op jacht om voedsel voor de hele stam te vangen. Al gauw werd voor de mens duidelijk dat ze de sociale en jacht kwaliteiten van de wolf konden gebruiken om voor hen te jagen. De wolven wisten dat ze bij de mensen vaak overblijfselen 
van gevangen dieren konden halen en zo kwamen de mensen en wolven met elkaar in contact.
Mens en wolf konden elkaar op die manier gebruiken om het leven makkelijker te maken. Zo een relatie tussen twee verschillende soorten waarbij beide soorten baat hebben wordt ook wel symbiose genoemd.
De interesse in wolven nam enorm toe bij de mensen en waarschijnlijk hebben de mensen toen wolven pups uit een nest gehaald en opgevoed. De wolven werden toen eerst gebruikt voor de jacht, maar later kregen zij meer functies, zoals het gezelschap houden van de mens.
Domesticatie van de wolf
Door het selectief fokken met wolven die gewenste eigenschappen hadden, zoals loyaliteit en aanhankelijkheid, werden wolven in de loop van de generaties steeds aanhankelijker, tammer en beter in het vervullen van de taken die hen door de mens werd opgelegd. Zo werd de wolf langzamerhand gedomesticeerd. Domesticeren is het proces waarin de mens een diersoort tam maakt door generaties lang selectief te fokken met de soort op gewenste eigenschappen waardoor de diersoort zich kan aanpassen om te overleven naast de mens en zijn opgelegde functie voor de mens kan vervullen. Honden/ wolven en schapen zijn één van de eerste dieren die gedomesticeerd zijn door de mens.
Omdat mensen steeds meer mogelijkheden zagen in de kwaliteiten van wolven werden zij voor steeds meer functies gebruikt. Wolven die erg goed waren in het drijven van vee werden met elkaar gekruist waardoor de genetische aanleg om vee te drijven ook in het bloed van de nakomelingen sterk aanwezig was. Dit proces van kruizen werd in de loop der eeuwen zo vaak herhaald dat de wolven die verschillende functies hadden morfologische verschillen begonnen te vertonen. Langzamerhand veranderde de dieren niet alleen op genetisch niveau, maar ook in lichaamsbouw, vorm van de kaak, formaat, enzovoort.
De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis en ontwikkeling van de hond. Er bestonden theorieën dat de hond niet alleen van de wolf afstamt, maar ook van andere wilde honden zoals coyotes en jakhalzen. Uit DNA onderzoek blijkt echter dat de hond genetisch slechts 0,2% verschilt van de wolf en dat de wolf 4% verschilt van de coyote. Dit geeft dus aan dat de wolf 20 keer dichter bij de hond staat dan bij de coyote.
De hond uit het verhaaltje van Anderson zegt in het begin tegen de wolf: "Ah, neef. Jou onregelmatige leven zal je binnenkort de das omdoen."
Het woord ´neef´ is hier eigenlijk niet correct. Een beter woord zou zijn ´broer´ omdat wolf en hond eigenlijk dezelfde soort zijn.
Aan het einde zegt de wolf: "Nooit zal ik zo´n ketting dragen. Ik verhonger liever in vrijheid dan dat ik een goed doorvoedde slaaf ben." Eigenlijk heeft de wolf hier dus geen gelijk in, omdat hij uiteindelijk toch bij de mens terecht gekomen is en zich in de loop der generaties ontwikkelde tot echte hond en zo toch nog aan de ketting gelegd werd.
Een wolf in je woonkamer
Uit alle moleculaire onderzoeken en evolutie theorieën met betrekking tot honden kan uiteindelijk geconcludeerd worden dat de gedomesticeerde hond, die bij ons door de woonkamer wandelt, eigenlijk geen hond is, maar eerder een gemodificeerde wolf.
De wolf heeft in de loop van de geschiedenis een erg slechte naam gekregen. Vaak wordt het gezien als een gruwelijke moordenaar die roodkapjes oma en ook de zeven geitjes heeft op gegeten. Dit klinkt misschien erg fictief, maar sprookjes zoals deze hebben er aan bijgedragen dat de wolf zo een slechte naam heeft gekregen.
Maar de volgende keer dat u een hond ziet bedenk dan dat dit eigenlijk een wolf is. En realiseer wat voor belangrijke rol de wolf gespeeld heeft in de geschiedenis van de mensheid.
De wolf: de beste vriend van de mens
Geschreven door:
Jordi Segers
April 2006
Fotoverantwoording:
Foto´s door Jordi Segers
Met dank aan Wolfpark
Gebruikte bronnen:
- Descent from the wolf (Simon & Schuster's Dogs Ed. by E. M. Schuler)
- Guide to dogs (Simon & Schuster's Dogs Ed. by E. M. Schuler)
- Wolf Pack, First Avenue Editions (Sylvia Johnson & Alice Aamodt)
- Looking at the Wolf (no author listed by Teton Science School)
- www.wolfpark.org
